આ પ્રશ્ન કવોરા (Quora Gujarati) ગુજરાતી ઉપર પણ પૂછાઈ ચૂકયો છે અને મે તેના વિશે વાંચ્યુ ત્યારે મને ખબર પડી કે ભારતમાં પણ આવી કોઈ અંડર ગ્રાઉન્ડ લાઇબ્રેરી આવેલી છે. મિત્રો આજે આપણે અહિયાં ભારતમાં આવેલી સૌથી જૂની અને એ પણ એશિયાની મોટી લાઇબ્રેરી વિશે જાણવાના છીએ. આ લાઇબ્રેરી એ રાજસ્થાનમાં આવેલી છે અને આ લાઇબ્રેરીમાં ૯,૦૦,૦૦૦ લાખ જેટલા પુસ્તકો છે.
રાજસ્થાન ઘણી વસ્તુઓ માટે જાણીતું છે. ખાસ કરીને તેના સમૃદ્ધ ઇતિહાસ, ભવ્ય મહેલો, રાજાઓ અને રાણીઓની વાર્તાઓ, રંગબેરંગી સંસ્કૃતિ અને સ્વાદિષ્ટ ભોજન માટે. પરંતુ, તમારામાંથી કેટલા લોકો થાર રણમાં રાજસ્થાનમાં છુપાયેલ ભૂગર્ભ પુસ્તકાલયથી વાકેફ છે. હા, એક છુપાયેલ પુસ્તકાલય, જે એશિયાની સૌથી મોટી પણ છે અને તેમાં ૯,૦૦,૦૦૦ થી વધુ પુસ્તકો છે.
આ પુસ્તકાલય રાજસ્થાનના જેસલમેર જિલ્લાના પોકરણ તહસીલના ભદરિયા ગામમાં બનાવવામાં આવ્યું છે. થાર પ્રદેશમાં આવેલા આ અનોખા પુસ્તકાલયમાં એકસાથે ૪૦૦૦ લોકોને બેસવાની ક્ષમતા છે. આ ખાસિયત આ પુસ્તકાલયને એશિયાના સૌથી મોંટા પુસ્તકાલય તરીકે નામના અપાવે છે. આ પુસ્તકાલય જમીનથી ૧૬ ફૂટ નીચે બાંધવામાં આવ્યું છે અને તેના સ્થાનને કારણે, પુસ્તકાલય ગરમ અને ભેજવાળા ઉનાળામાં પણ ઠંડુ રહે છે.
આ પુસ્તકાલયનું નિર્માણ હરબંશ સિંહ નિર્મલ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું, જેઓ ભદરિયા મહારાજ (સંત) તરીકે પણ ઓળખાય છે. પંજાબના રહેવાસી, તેઓ પોતે એક ઉત્સુક વાચક હતા. પુસ્તકાલયના સંગ્રહમાં વિશ્વના વિવિધ પ્રદેશોના પુસ્તકોનો સમાવેશ થાય છે. એવા હજારો પુસ્તકો છે જે લોકો દ્વારા તેમને વિવિધ પ્રસંગોએ ભેટમાં આપવામાં આવ્યા હતા. તેમણે વર્ષ ૧૯૯૮માં પુસ્તકો એકત્રિત કરવાનું શરૂ કર્યું હતું.
ગામના રહેવાસીઓ અનુસાર મહારાજ કેટલાય વર્ષો સુધી પુસ્તકાલયમાં રહ્યા અને ત્યાં લગભગ તમામ પુસ્તકો વાંચ્યા. પુસ્તકાલયમાં હાજર પુસ્તકો વિજ્ઞાન અને ખગોળશાસ્ત્રથી લઈને જ્યોતિષ અને ઇતિહાસ સુધીના છે. આ પુસ્તકાલયનાખજાનાની અંદર તમે શબ્દકોશો, એટલાસ અને મહાકાવ્યોના પુસ્તકો પણ વાંચી શકો છો.
આ પુસ્તકાલયની દેખરેખ તે ગામના વ્યક્તિઓ અને મંદિરના ભક્તો દ્વારા કરવામાં આવે છે. આ પુસ્તકાલયમાં ૫૬૨ કાચની છાજલી છે અને તેમાં તમામ પુસ્તકો રાખવામાં આવ્યા છે. વિધાનો અને સંશોધકો અહી શીખવા અને પુસ્તકો વાંચવા આવે છે. જો તમારે પણ રાજસ્થાન ફરવા જવાનું થાય છે તો અવશ્ય આ પુસ્તકાલયની મુલાકાત લેજો અથવા તો તમે પુસ્તક પ્રેમી છો તો અચૂકપણે તમારે આ પુસ્તકાલયની મુલાકાત લેવી જોઈએ.
